W dokumentacji postępowania powyżej progów unijnych Zamawiający wymagał oświadczenia JEDZ w formie oryginału w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym Wykonawca jednak złożył JEDZ podpisany zaawansowaną pieczęcią elektroniczną. Czy można uznać, że dokument został prawidłowo podpisany?
Na wstępie należy wskazać w uproszczeniu, iż zasadniczo wyróżnia się 3 typy standardowego podpisu „elektronicznego”. Mianowicie: zwykły, zaawansowany oraz kwalifikowany. W ramach oświadczenia JEDZ wymagany był podpis kwalifikowany. Należy zatem rozważyć, czym w zasadzie jest zaawansowana pieczęć elektroniczna. Ustawowo, pieczęć elektroniczna w systemie prawa pojawia się w ustawie z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej, przykładowo w art. 16: „Zaawansowany podpis elektroniczny lub zaawansowana pieczęć elektroniczna weryfikowane za pomocą certyfikatu dostawcy usług zaufania służą do opatrywania podpisem elektronicznym lub pieczęcią elektroniczną:
1) certyfikatów kwalifikowanych, o których mowa w załączniku I lit. g, załączniku III lit. g oraz załączniku IV lit. h do rozporządzenia 910/2014;
2) informacji o statusie certyfikatów kwalifikowanych, w tym listy zawieszonych lub unieważnionych certyfikatów;
3) innych certyfikatów związanych ze świadczeniem kwalifikowanych usług zaufania”.
Co istotne, celem powyższej ustawy było dostosowanie polskiego porządku prawnego do rozporządzenia eIDAS (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE). Wskazać również należy, że zgodnie z art. 3 pkt 12 przywołanego rozporządzenia „kwalifikowany podpis elektroniczny” oznacza zaawansowany podpis elektroniczny, który jest składany za pomocą kwalifikowanego urządzenia do składania podpisu elektronicznego i który opiera się na kwalifikowanym certyfikacie podpisu elektronicznego. Innymi słowy, na kwalifikowany podpis elektroniczny składają się dwa elementy tj. zaawansowany podpis elektroniczny oraz kwalifikowany certyfikat podpisu elektronicznego.
Sama pieczęć ma aktualnie znaczenie, którego ramy wyznacza przede wszystkim rozporządzenie eIDAS. W założeniu ma ona stanowić dla osób prawnych odpowiednik podpisu elektronicznego dla osób fizycznych. Od strony technologicznej jest to narzędzie bardzo zbliżone do podpisów elektronicznych. Pieczęć elektroniczna ma więc zastosowanie wszędzie tam gdzie odbiorca e-dokumentu oczekuje jego integralności, a przy tym chce mieć pewność, że dany dokument pochodzi z danej organizacji czy instytucji, ale nie jest dla niego istotne, kto konkretnie dany dokument udostępnił.
Wskazać należy, że w obrocie prawnym dopiero rozporządzenie eIDAS określiło ramy prawne dla funkcjonowania pieczęci, wprowadzając poza pojęciem pieczęci elektronicznej również definicję kwalifikowanej pieczęci elektronicznej, czyli „zaawansowanej pieczęci elektronicznej, która została złożona za pomocą kwalifikowanego urządzenia do składania pieczęci elektronicznej i opiera się na kwalifikowanym certyfikacie pieczęci elektronicznej”. Co oznacza, że może wywołać określone skutki prawne. Zatem, podobnie jak w przypadku podpisów, rozporządzenie eIDAS rozróżnia również trzy kategorie pieczęci.
Podkreślić trzeba, że zgodnie z rozporządzeniem eIDAS, kwalifikowany podpis elektroniczny osoby fizycznej jest różnoznaczny ze złożeniem podpisu własnoręcznie. Natomiast w odniesieniu do e-pieczęci ustawodawca unijny nie rozstrzygnął w sposób jednoznaczny jakie są skutki prawne posługiwania się e-pieczęcią, pozostawiając to do uregulowania w ramach systemów prawnych poszczególnych państw UE. Pomimo zatem technicznych podobieństw, odmiennie uregulowano jednak skutki prawne korzystania z pieczęci i podpisów elektronicznych. Zgodnie z art. 35 ust. 2 rozporządzenia eIDAS kwalifikowana pieczęć elektroniczna korzysta z domniemania integralności danych i autentyczności pochodzenia tych danych, z którymi kwalifikowana pieczęć elektroniczna jest powiązana. Zgodnie zaś z art. 25 ust. 2 rozporządzenia eIDAS kwalifikowany podpis elektroniczny ma skutek prawny równoważny podpisowi własnoręcznemu.
W polskim systemie prawnym obecnie brakuje jeszcze stosownych przepisów, regulujących dostatecznie tę kwestię a to oznacza, że opatrzenie dokumentu e-pieczęcią stanowi gwarancję jego prawdziwości i integralności, ale nie można go uznać za dokument podpisany przez ten podmiot.
Uregulowania wynikające z rozporządzenia eIDAS znalazły częściowo odzwierciedlenie w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 781 k.c. oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej (a więc z wykorzystaniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego) jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Podpis elektroniczny może być więc wykorzystywany do dokonywania czynności prawnych, które wymagają formy pisemnej. W Kodeksie cywilnym brak jest jednak odpowiedniej regulacji w odniesieniu do pieczęci elektronicznej. Stąd, zasadnym jest uznanie, że według polskiego ustawodawcy nie może ona być wykorzystywana do dokonywania czynności prawnych, dla których wymagana jest forma pisemna.
W odniesieniu zatem do wskazanego na wstępie stanu faktycznego, aby mówić o prawidłowości i spełnieniu wymogów wypełnienia JEDZ, w przypadku posłużenia się pieczęcią elektroniczną, konieczne byłoby użycie kwalifikowanej pieczęci, a nie pieczęci zaawansowanej. Najbezpieczniejszą i najbardziej pewną formą, w związku z bliżej nieokreśloną skutecznością prawną pieczęci elektronicznej, na gruncie ustawy Pzp pozostaje nadal jednak kwalifikowany podpis elektroniczny.
Jednocześnie podkreślić należy, że nim Zamawiający podejmie decyzję, że dokument nie został prawidłowo podpisany, bowiem nie spełnia jego wymagań powinien pamiętać o tym, iż rozporządzenie eIDAS nakazuje transgraniczne honorowanie e-pieczęci. Wobec tego, w przypadku e-dokumentu opatrzonego kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną i pochodzącego od podmiotów z państw członkowskich, w których stosowne regulacje prawne dot. e-pieczęci zostały już wprowadzone, zasadnym wydaje się, aby uznać go za podpisany przez daną osobę prawną.
Autor: apl. radcowski Klaudia Mańka